(Artículu espublizáu en Les Noticies col títulu Los xuegos de siempre, nel techu d'Asturies. 08/12/2011)
La Casa l'Americanu recibe cola so
antoxana abierta y llimpia, preparada pal hibiernu rigorosu que tolos
años anubre les cais d'El Puertu con tonelaes de ñeve. Los mil
quinientos metros d'esti llugar del conceyu de Cangas del Narcea
determinen clima y paisaxe, y clima y paisaxe determinen el ser
d'esta xente candial y abierto, axetivos-antídotu pal fríu y
l'aislamientu. Sergio espérame tres del horru, nun patiu de grava
nel que sigue dominando la pizarra. Vengo a falar de xuegos antiguos
con él y él sábelo. Poro, namás llegar salúdame con una
colección de barres de fierro que nos va valir pa echar a
“parl.lotiar” de la importancia qu'equí tuvieren los concursos
de fuerza, nesti ámbitu de pasu, güei amenorgáu pol espoxigue
d'otres víes y medios de comunicación.
Xugar la barra, cuéntame, yera más
qu'un pasatiempu n'El Puertu. Nun hai qu'escaecer que castellanos,
extemeños, andaluces y portugueses yeren viaxeros comunes d'esta
carretera y al pasu pel altu, na so venta, l'apueste y el negociu,
cosa común. Asina que nun ha chocanos que dalguna disputa acabara
resolviéndose tirando la barra lo más llueñe posible. O que nos
díes de fiesta'l concursu de barristes d'El Puertu tuviera fama del
Sil al Narcea.
 |
| Fernando Maestro (Muséu de Xuegos de Campo -Huesca-) retrata a Sergio xugando la barra. |
Vamos ver un poco El Puertu. Falamos,
ente lleenda y crónica histórica, de la palabra L.leitariegos, y
como quien nun quier, averámonos a La L.laguna. Esti home, tovía
mozu, enérxicu y trabayador, charra y pon escuela y nun lo sabe.
Botánica, zooloxía, xeografía de lo humano y de lo físico... ye
un sabiu nada resabíu, un paisanu célebre ensin querelo. Pel camín
hai tiempu pa criticar con pros y contres, cásique con formes de
manual d'estilu, lo que ye y lo que suponen la estación d'esquí,
los tendíos llétricos, la vida ayena de delles coses que se van
viendo nesti altísimu pueblu asturianu. Allaculló, pal llau del
Cuetu, hai unos praos onde muncho se tien tirao a la cuerda. Diz
Sergio que veníen equipos yá formaos de más p'allá de Vil.lablinu
-seique, digo yo, de Babia o de Palacios- y que tamién subíen de
Bimeda, Cibea, Val.láu y Carbachu. Aprovecho pa conocer la so visión
sobre la rellación ente la xente de les dos lladeres y cuéntame
qu'enxamás apreció la menor estridencia. “Compartimos cultura y
fala”, diz, y rise, pero tamién entaína pa esclariar que los d'El
Puertu son d'El Puertu, xente avezao a socorrer, a abrir la casa y
abellugar, a mercar, a recatiar, a negociar.
Los xuegos d'equí nun yeren namás de
puxar, como talo paez hástasa equí. Per eses mesmes llombes
qu'asomen a la carretera tien habío carreres, según cuenta Sergio.
La corrida, que ye como tamién s'apedillaba esta actividá, nun
consistía n'otro qu'en correr a pie p'aportar primero que los demás
a un sitiu determináu. O en doblar una peña, que vien a significar
da-y la vuelta a un picu, desapaeciendo a la vista de los que taben
n'El Puertu pa salir pel otru llau depués d'arrodialu. Asina
demostrábase l'arte pa caminar per un tarrén garmosu y enllén
d'incertidume, no que tien tola traza de ser un retu ente pastores,
tan amigos ellos de probase. En Casa l'Americanu tiense memoria
tamién d'otru xuegu propiu d'esi oficiu, el saltu, del que, hai que
lo dicir bien claro, n'Asturies tamos certificando'l so desaniciu.
Ayudaos por un palu más o menos llagu, elásticu o ríxidu y con
poca carrera, los pastores pasaben portiellos bien altos dibuxando
nel aire una xestualidá motriz que bien recuerda a los pertiguistes
atléticos del programa olímpicu. Cosa de vaqueros yera esi xuegu
d'aire medieval, el de la sortiya, y ye que pocos meyor qu'ellos
sabíen montar a caballu y quedar cola cinta na daga a galope tendíu.
 |
| Sergio fai camín alredor de La L.laguna. Tres d'elli, Carlos Suari y Fernando Maestro. Semeya de Francisco Álvarez Cadenas. |
De vuelta pa casa, Sergio nun marafunda
la oportunidá de presentame la bolera, al par de la carretera pela
que pasa, reviráu, un Alsa. Apoderada pola bouza, hai que maxinar aú
taben la piedra, la poya, les rayes. Falamos d'apuestes, de la
lonxitú de les xornaes de bolos. Los guajes de güei llámenlo “al
rei de la pista” pero nun saben qu'esi ye un métodu organizativu
emplegáu en competiciones deportives primero incluso de que se
llamaren deportives. N'El Puertu amañábense asina tamién mui
davezu y Sergio diz recordar pareyes que, lliteralmente, xugaren de
sol a sol n'aquella bolera, como si fora un portalgu, contra tolos
viaxeros que cruciaben l'altu un día cualquiera de branu. Enantes de
despidinos hebo tiempu pal embutíu de casa y el calorín del fueu,
la ocasión de conocer la familia y los vezos. Na cuadra vieya,
tresformada en cochera pa los usos d'agora, Sergio'l de Casa
l'Americanu atesoraba la última demostración d'amor y respetu a la
cultura de so. Ellí, nun requexu tocante al portón, un armariu
repintáu milenta vegaes y restorcíu pol tiempu, protexe del escaezu
un xuegu de bolos abundante y antiguu. Cinco boles y alredor de
cincuenta bolos con más d'un sieglu de vida. Y digo vida y nun
m'enquivoco.
No comments:
Post a Comment